Η σωρευτική αύξηση των ενοικίων την περίοδο 2018 – 2022 πλησίασε το 50%, ενώ υπολογίζεται ότι το 2023 η ετήσια αύξηση ξεπέρασε στην Αθήνα το 24%, τη Θεσσαλονίκη το 23% και την Πάτρα το 27%. Συνολικά η αύξηση σε αυτές τις περιοχές αγγίζει μέχρι και το 80% από το 2014 μέχρι σήμερα.
Το πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο όσον αφορά στην φοιτητική στέγη, αφού η αύξηση των ενοικίων την τελευταία 5ετία υπερέβη το 50%. Πολλοί νέοι φοιτητές, γνωρίζοντας το κόστος ζωής και την αδυναμία που έχουν οι οικογένειές τους δηλώνουν σχολές όχι βάσει των πραγματικών φιλοδοξιών τους αλλά βάσει της οικονομικής δυνατότητας της οικογένειάς τους.
Τις υψηλότερες δαπάνες στέγασης στην Ευρώπη πληρώνουμε οι Έλληνες. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι 3 στους 4 ενοικιαστές δαπανούν πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για έξοδα στέγασης. Στην υπόλοιπη Ευρώπη αυτό ισχύει μόνο για το 25% των ενοικιαστών. Ένας μέσος εργαζόμενος στην Αθήνα χρειάζεται να δαπανήσει το 56% του εισοδήματός του για ενοίκιο. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία ο καθαρός μισθός για το 55% των μισθωτών είναι χαμηλότερος από 850€ και για τους νέους ακόμη πιο χαμηλός.
Τα ενοίκια καλπάζουν ενώ οι πραγματικοί μισθοί μειώνονται. Παρακολουθούμε συστηματικά να μεγαλώνει η ψαλίδα μεταξύ εισοδημάτων και τιμών, να χειροτερεύουν οι στεγαστικές συνθήκες, να αποκλείονται όλο και περισσότερες ομάδες από το αγαθό της κατοικίας και να αυξάνουν οι ανισότητες.
Καθώς η πρόσβαση σε ιδιοκατοίκηση γίνεται πιο άνιση και εξαρτώμενη από το επίπεδο του ατομικού και οικογενειακού πλούτου, αυξάνει η ζήτηση για ενοικιαζόμενη κατοικία και η εξάρτηση από το ενοίκιο, ενώ στον τομέα αυτό συγκεντρώνονται οι πλέον ευάλωτες ομάδες.
Είναι απολύτως λογικό, συνεπώς, το 70% των νέων ως 34 ετών να μένουν με τους γονείς τους, αφού ακόμα και αν δουλεύουν, δεν επαρκεί ο μισθός ούτε για τα απολύτως απαραίτητα.
Βασικό αίτιο της στεγαστικής κρίσης είναι οι ασκούμενες πολιτικές. Από τη μηδαμινή αξιοποίηση πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης για στεγαστική πολιτική, τη μη παρέμβαση για το Airbnb, την άνευ όρων παράδοση των ακινήτων σε ξένους επενδυτές με την Golden visa , μέχρι την πλήρη απελευθέρωση της προστασίας της πρώτης κατοικίας και της μικρής ακίνητης περιουσίας λόγω χρεών.
Η κυβερνητική αδιαφορία καταγράφεται με εμβληματικό τρόπο στο σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης, όπου εντάχθηκαν μόλις 100 κατοικίες σε όλη την Ελλάδα, όταν η Πορτογαλία ενέταξε 26.000, η Ισπανία 20.000 και η Ιταλία 10.000, είτε μέσω νέων κατασκευών είτε μέσω ανακατασκευής παλαιών κατασκευών, οι οποίες στο σύνολό τους διατίθενται μετά προς ενοικίαση με χαμηλό αντίτιμο και κοινωνικά κριτήρια.
Είναι αποκαλυπτικό ότι τον Μάρτιο του 2022 ο Πρωθυπουργός είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Η θετική πλευρά μιας αγοράς ακινήτων η οποία αναπτύσσεται είναι ότι ανεβαίνουν τα ενοίκια», ενώ σε πρόσφατη συνέντευξη δήλωσε ότι «δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό το οποίο είναι πρόβλημα για κάποιον, είναι έσοδο για κάποιον άλλον».
Η άνοδος των τιμών ενοικίων και κατοικίας θεωρείται υγιές σημάδι για την οικονομική ανάπτυξη, που προβάλλεται με κάθε ευκαιρία για την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία επενδυτικών ευκαιριών στον τομέα της κατοικίας. Η διαπίστωση ότι οι τιμές κατοικίας έχουν ανέβει σημαντικά αλλά δεν έχουν φτάσει τα προ κρίσης επίπεδα, αποκρύπτει πρώτον ότι και τότε η αγορά βρισκόταν σε συνθήκες φούσκας με τις τιμές των ακινήτων να έχουν αγγίξει ιστορικά υψηλά οδηγώντας νοικοκυριά σε υπερχρέωση και σε υπερβολική στεγαστική επιβάρυνση, και δεύτερον ότι τα εισοδήματα δεν έχουν ανακάμψει αντίστοιχα.
Συνολικά η ρητορική και οι πολιτικές της κυβέρνησης εξακολουθούν να στοχεύουν στην αύξηση των ξένων και εγχώριων επενδύσεων στα ακίνητα. Πράγματι, τα επίδικα είναι μεγάλα όταν τα έσοδα από την κερδοσκοπική δραστηριότητα στα ακίνητα είναι σημαντικά, όμως με τι κόστος και τι μελλοντική προοπτική;
Οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής κινούνται σε δύο άξονες, αφενός την αύξηση της προσφοράς διαθέσιμων κατοικιών και, αφετέρου, την επιβολή περιορισμών ή και φραγμών σε πρακτικές που συντείνουν στην ανεξέλεγκτη αύξηση του στεγαστικού κόστους.
Πρώτον, προτείνουμε τη δημιουργία μίας δεξαμενής κοινωνικών κατοικιών, που θα είναι διαθέσιμες αποκλειστικά προς ενοικίαση με κοινωνικά κριτήρια και σε χαμηλό αντίτιμο. Το μικρότερο τμήμα αφορά σε κατασκευή νέων κατοικιών.
Δεύτερον, ένα μεγάλο τμήμα της δεξαμενής ακινήτων αποτελείται από κατοικίες που σήμερα είναι κλειστές, παρέχοντας κίνητρα, όπως είναι η χρηματοδότηση ανακαίνισης, υψηλότερες επιδοτήσεις για την ενεργειακή αναβάθμισή τους, αλλά και φορολογικά κίνητρα, όπως είναι η μείωση στον ΕΝΦΙΑ για το συγκεκριμένο ακίνητο και το αφορολόγητου του ενοικίου.
Τρίτον, Η επιβολή περιορισμών στη βραχυχρόνια μίσθωση, με τους δήμους να καθορίζουν τη φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής σε συνδυασμό με την απαγόρευση για τα ακίνητα, που έχουν αγοραστεί στο πλαίσιο της golden visa να διατίθενται για βραχυχρόνια μίσθωση.
Τέταρτον, Η αναστολή ή κατάργηση του προγράμματος golden visa με τη σημερινή του μορφή, το οποίο μπορεί να αναπροσανατολιστεί, κατά τα Πορτογαλικά πρότυπα, σε όσους χρηματοδοτούν την έρευνα, τον πολιτισμό και παραγωγικές επενδύσεις.
Η πρόσβαση σε αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγαση δεν είναι απλά μια ανάγκη, αλλά ένα θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα, όπως αναφέρει, άλλωστε, και το άρθρο 21 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο η στεγαστική πολιτική αποτελεί αντικείμενο ειδικής φροντίδας του κράτους.
Η υπεράσπιση των κοινωνικών δικαιωμάτων βρίσκεται στον πυρήνα των αξιών και αρχών του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ.
Ο Ηλίας Κικίλιας είναι Οικονομολόγος, Γραμματέας του Τομέα Ανάπτυξης του ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής
